Od redakcji: publikowane na naszym portalu materiały edukacyjne to w dużej części tłumaczenia/opracowania niemieckich materiałów do etyki humanistycznej, prowadzonej w berlińskich szkołach przez nauczycieli z Humanistycznego Związku Niemiec (HVD).  Oto kilka wskazówek/podpowiedzi  dla nauczycieli etyki do wykorzystania przez cały rok szkolny.

Początek roku szkolnego jest dobrą okazją do poszukania wraz z uczniami „złotej nitki” która będzie się wić, przeplatać przez wszystkie lekcje w ciągu roku. Takie nasze etyczne ABC.

Możliwe są przy tym dwa warianty .

1. Uczniowie na początku roku tworzą własne ABC, składające się z pojęć/haseł, które będą tematami lekcji w ciągu roku.
2. Uczniowie zastanawiają się nad tematami lekcji, które będą zawierały/rozwijały pojęcia etyczne i umieszczają spis tych tematów w klasowym etycznym ABC.

W obu wariantach należy zacząć w klasie od rozmowy, po co są lekcje etyki, a następnie uczniowie poszukają etycznych pojęć kluczowych --- przykłady takich pojęć: sprawiedliwość, równość, wspólnota, ewolucja, życie, śmierć, przyjaźń ….

Nauczycielka zachęca uczniów do poszukania/sformułowania pojęć/tematów szczególnie ważnych dla nich samych.  

Cele

1. Uczniowie poszukują związków przerabianych na lekcji tematów z ich własnym życiem i próbują opisać/określić te związki.
2. Uczniowie zastanawiają się, czego się już nauczyli.

Materiał dla klas 3 – 6

Potrzebny czas:  zaproponowana metoda jest wykorzystywana przez cały rok szkolny.

Przebieg lekcji

Wprowadzenie: A jak ananas – zabawa

Moduły

1. Co to ma wspólnego z lekcją etyką?
2. Pojęcia
3. Nasze etyczne ABC
4. Czego się nauczyłeś?

Zakończenie

Nasze etyczne ABC – lapbook

 Wprowadzenie

Klasy 3 i 4

A jak ananas -- zabawa w kręgu w alfabet.

Dzieci rzucają do siebie piłkę.  Pierwsze dziecko mówi: A jak ……i rzuca komuś piłkę. Łapiący piłkę odpowiada np. A jak ananas i odrzuca piłkę w stronę kolejnego dziecka mówiąc: B jak ......    I tak dalej do wyczerpania wszystkich liter alfabetu.

Klasy 5 – 6

Tik-tak  -- zabawa w kręgu.

W woreczku z tkaniny jest minutnik, który cicho tyka. Nastawiamy go na 1 minutę.

Pośrodku kręgu stoi pudełko, a w nim kartki z literami alfabetu – pomijamy litery X i Y.

Uczeń wyciąga kartkę i pokazuje wszystkim wylosowaną literę, a następnie musi powiedzieć słowo na tę literę, które jest związane z lekcjami etyki.  Woreczek z minutnikiem trafia do następnego (w kręgu) ucznia; ten decyduje, czy uznaje wypowiedziane słowo/pojęcie. Jeśli uznaje, to ma prawo powiedzieć nowe słowo na tę samą literę.

Jeśli uczeń nie zdąży nic powiedzieć zanim zadzwoni minutnik, wtedy przegrywa tę rundę i   musi wyjąć z pudełka kolejną literę – w tym momencie ponownie nastawiamy zegar na jedną minutę a przegrany wymienia słowo na wylosowaną nową literę.

W zabawie chodzi o to, żeby jak najszybciej wypowiedzieć słowo/pojęcie na daną literę i podać minutnik dalej zanim zadzwoni, oraz o to, żeby nie być zmuszonym do wyciągania z pudełka kolejnej litery.

Moduły

 1. Co to ma wspólnego z lekcją etyki?

Potrzebna będzie taka liczba zamkniętych pudełek, ile jest uczniów w grupie.  W każdym pudełku jest inny przedmiot.  Otwieramy jedno z pudełek, wyjmujemy i opisujemy znajdujący się w nim przedmiot. Teraz jeden z uczniów ma powiedzieć, co ten przedmiot może mieć wspólnego z lekcjami etyki.   

Przykładowe przedmioty: muszelka, zabawka, figurka zwierzątka, lusterko…

Pytania impulsowe:

- co ci się kojarzy z tym przedmiotem?

- co on może mieć wspólnego z twoim życiem?

- co ten przedmiot może mieć wspólnego z lekcjami etyki?

2. Pojęcia

Są przygotowane karteczki z pojęciami/słowami związanymi z lekcjami etyki.

Uczeń rzuca kostką. W zależności od rzuconych oczek, będzie musiał wykonać następujące czynności: 

1 lub 2: opisać/omówić wylosowane słowo/pojęcie bez użycia tego słowa lub jego pochodnych.

3 lub 4: przedstawić rysunkowo na tablicy wylosowane słowo/pojęcie.

5 lub 6: przedstawić słowo/pojęcie jako pantomimę.

Pozostali uczniowie próbują odgadnąć, o jakie pojęcie/słowo chodzi.

Po zapoznaniu się z powyższymi regułami zabawy jest losowana/odkrywana karteczka z pierwszym pojęciem.

W klasach 3 - 4 nauczycielka przygotowuje karteczki z pojęciami/słowami.

W klasach 5 - 6  karteczki przygotowują uczniowie wedle własnego uznania.

3. Nasze etyczne ABC

Nauczycielka: możemy na ten rok szkolny przygotować nasze własne ABC na lekcje etyki. Będzie nam towarzyszyło przez cały rok.

Klasa przygotowuje listę pojęć/tematów, które chcieliby przerabiać na lekcjach etyki w ciągu roku.  W mniejszych grupach uczniowie próbują znaleźć ważne dla nich słowa/pojęcia na każdą z liter alfabetu. Można przydzielić litery poszczególnym grupom, a następnie na forum całej klasy zrobić zbiorczą listę, napisać ją na dużym arkuszu i umieścić w klasie.  

Uwaga. Nie ma potrzeby wymyślania koniecznie pojęć/tematów na wszystkie litery alfabetu.

Wolne miejsca na liście będę uzupełniane w ciągu roku.

Każdy uczeń dostaje kilka (3 – 5) małych naklejek i umieszcza je na liście przy tych pojęciach, które mu się najbardziej podobają i chciałby aby były przerabiane na lekcjach w ciągu roku. Najpopularniejsze tematy powinny się znaleźć w planie zajęć.

Jeśli na liście przygotowanej przez uczniów znalazły się np. dinozaury, to jest to dobra okazja do omówienia na lekcjach  tematu ewolucji, natury, życia. 

4. Czego się nauczyłeś?

Na zakończenie każdej lekcji etyki można, w celu utrwalenia tematu, przeprowadzić krótką zabawę z kostką.  Pytania z załącznika są wydrukowane na odrębnych kartkach. Można dodatkowo sformułować własne pytania.  Na odwrocie karki z pytaniami numerujemy od 1 do 6.  W zależności od liczby kartek kilka z nich będzie mieć ten sam numer. Uczniowie rzucają kostką i opowiadają na pytania o wylosowanym numerze.  Można też wyciągać  pytania losowo, jak karty z talii, bez rzucania kostką.

Zakończenie

Nasze etyczne ABC można wykonać w formie Lapbooka. Może to zrobić każdy z uczniów z osobna na wybrane przez siebie litery, albo cała grupa z wykorzystaniem możliwie wszystkich liter alfabetu. Gotowy lapbook umieszczamy w klasie tak, żeby także inne dzieci nie chodzące na etykę mogły do niego zajrzeć.   O przygotowaniu lapbooka można przeczytać tutaj: http://www.bc.ore.edu.pl/Content/694/T3-4_14%2C+Kopeć.pdf

Załącznik:  Zestaw pytań

Które myśli były szczególnie interesujące?

Dlaczego zajęliśmy się akurat tym tematem?

Co dzisiejszy temat lekcji ma wspólnego z twoim życiem?

Co ci się podobało najbardziej?

Czego nowego się dowiedziałeś?

Czego się nauczyłeś?

Co cię zaskoczyło?

Jak się udała współpraca z innymi uczniami?

Jaki był temat dzisiejszej lekcji?

Co wiedziałeś najlepiej?

Jakie inne słowo pasuje także do dzisiejszego tematu?

O czym chciałbyś się dowiedzieć więcej?

Wykorzystano materiał: Unser LebenskundeABC, Methode zur Reflexion oder Themenfindung  autorstwa Katrin Filler,  berlińskiej nauczycielki Lebenskunde z HVD

Tłumaczył i opracował  Andrzej Wendrychowicz