Opisy gier i zabaw na lekcjach etyki – część 13

Kontynuujemy publikacje opisów gier/zabaw przydatnych na lekcjach etyki. Wyłącznie dla uproszczenia stosujemy głównie termin „zabawa”, także w odniesieniu do opisów gier, oraz zamiennie  termin „gracz” lub „uczestnik zabawy”.

W celu lepszej identyfikacji i szybszego odnalezienia danej zabawy/gry są one numerowane w sposób narastający.

Tytułem wprowadzenia w temat zastosowania gier i zbaw na lekcjach etyki bardzo prosimy przeczytać opublikowany wcześniej tekst:

http://www.etykawszkole.pl/baza-wiedzy-/materiay-edukacyjne/275-gry-i-zabawy-na-lekcjach-etyki

Temat cyklu zabaw: chłopcy i dziewczęta

Równorzędność, równa wartość jest na lekcjach etyki istotną wartością. Wszyscy ludzie są równorzędni, ale jednocześnie każda istota ludzka jest niepowtarzalna. Nikt inny nie jest taki sam jak ty, nawet jednojajowe bliźnięta się różnią, ponieważ mają różne doświadczenia życiowe. Chłopcy i dziewczęta znacznie różnią się biologicznie, ale w ramach poglądu humanistycznego są równorzędni. Nauczyciele wiedzą, że chłopcy i dziewczęta jako grupy rówieśnicze bardzo często zachowują się inaczej.  I tak chłopcy są częściej zorientowani na własne ciała, a dziewczęta są bardziej rozwinięte od chłopców na poziomie językowym i komunikacyjnym. W pierwszych latach szkoły podstawowej chłopcy i dziewczęta jeszcze często bawią się razem, ale mniej więcej  od czwartej klasy jest tak coraz rzadziej. Wewnątrz klasy szkolnej worzą się odrębne grupy chłopców i dziewcząt. Jednocześnie z wiekiem rośnie wzajemna ciekawość drugą płcią, ponieważ młodzi są coraz bardziej świadomi swoich różnic. W tym zestawie  zabaw chcemy pobudzić zainteresowanie innymi. W grupach, w których relacje między chłopcami i dziewczętami wcale nie są takie oczywiste, proponowane zabawy mogą być przydatne do pobudzania i promowania takich relacji.    

Zabawa 25 – odczuwanie/zapamiętywanie  u chłopców i dziewcząt

Cele zabawy

- uczestnicy w małych grupach naradzają się nad właściwym postępowaniem;

- uczestnicy przetwarzają na wiersz uczucia/emocje wywołane fotografiami. Ponieważ zadanie to ma być wspólnie rozwiązane w grupie, poszczególni członkowie grupy muszą wykazać się dostosowaniem własnej kreatywności do pozostałych osób;

- uczestnicy analizują szczegółowo temat chłopcy i dziewczęta;

- uczestnicy doskonalą się w komunikacji między dziewczętami i chłopcami.

Przebieg zabawy

Co najmniej osiem zbliżonej wielkości zdjęć chłopców i dziewcząt nakleić na identycznych kartonach. Następnie  tniemy kartony na cztery części tak, żeby otrzymać przynajmniej  32 elementy.  Można ewentualnie zastosować pocztówki, ale mogą się ona okazać zbyt małe, żeby, przy dużej grupie uczniów, każdy mógł dokładnie widzieć poszczególne fragmenty zdjęcia.

Na początku zabawy nauczycielka układa wszystkie elementy obrazkami do dołu na stole ustawionym pośrodku kręgu uczniów. Uczestnicy dzieleni są na dwu-trzyosobowe zespoły.

W ramach każdego zespołu grupy bawimy się w zapamiętywanie/odczuwanie.  Pierwsza grupa odkrywa cztery dowolnie wybrane elementy.  Jeśli składają się one w części lub w całości w jedno zdjęcie, odsuwamy tak złożony komplet na bok.  Następny zespół wybiera cztery elementy i próbuje albo uzupełnić złożone już częściowo zdjęcie, lub układać nowe. Zespół, który dołoży ostatni brakujący fragment zdjęcia, zatrzymuję to zdjęcie jako nagrodę.  Po skompletowaniu wszystkich  zdjęć  nauczycielka pyta uczestników, z czym kojarzą się im zdjęcia. Następnie prosi zespoły o wybranie zdjęcia, o którym chcą ułożyć krotki wierszyk.  Uczniowie dostają czas na ułożenie wierszyków. Wierszyki muszą mieć formę tzw. Jedenastki lub Ronda – instrukcje patrz załącznik nr 1.  

Prezentację swojej twórczości zaczyna zespół, który wygrał największą liczbę kompletnych zdjęć.  Zabawa kończy się po zaprezentowaniu wszystkich wierszyków.

Pytania refleksyjne

- Czy udała wam się współpraca w zespole?

- Czy było trudno ułożyć wierszyk?

- Czy według was, wierszyki pasowały do wybranej postaci?

Wskazówka

Jeśli jest duża liczba uczniów, można klasę podzielić na mniejsze grupy, w ramach których powstaną trzyosobowe zespoły. Chodzi o zrealizowanie celu, jakim jest współpraca w małych zespołach. Potrzebna jest narada i wspólna decyzja co do treści i formy wierszyka.  Wzmacnia to komunikację  pomiędzy uczestnikami, która jest głównym celem zabawy. Wskazane jest tworzenie mieszanych zespołów z chłopcami i dziewczętami.

Inne zastosowania zabawy

Zabawa doskonale się nadaje do innych tematów lekcji. Trzeba wybrać wtedy zdjęcia o treści dopasowanej do danego tematu lekcji.

Zabawa 26  - gra planszowa

Cel zabawy

- Uczestnicy zajmują się tematem chłopcy i dziewczęta we wspólnej zabawie.

- Uczestnicy wyrabiają sobie zdanie na dany temat i uzasadniają go za pomocą argumentów.

- Uczestnicy  szukają rozwiązań i rozwijają własne strategie.

Przebieg zabawy

Nauczycielka przygotowuje planszę do zabawy, dowolne figury i zapisane karteczki podzielone na trzy kategorie: kartki z poleceniami;  kartki ze stwierdzeniami; kartki z pytaniami jak najlepiej  zachować się / co zrobić w danej sytuacji. 

Szczegóły patrz załącznik nr 2.

Za pomocą rzutów kostką  figury poruszają się po planszy (nie ma znaczenia, jaka to będzie plansza;  można wykorzystać tę z załącznika 2). Pośrodku planszy ułożone są kupki z kartkami.  Po osiągnięciu odpowiedniego pola ( Wie gehe ich vor? = pytanie;  Aktivitätsfeld = polecenie; Behauptung = stwierdzenie)   jest losowo wybierana stossowna karteczka. Grają czteroosobowe zespoły przez 20-30 minut.  Pole z narysowaną grupą pionków można różnie zdefiniować; jako utratę jednego rzutu kostką, dodatkowe polecenie nauczycielki lub jeszcze coś innego.

Pytania refleksyjne

- Jakie stwierdzenie, jakie polecenie, lub jakie pytanie było dla was trudne?

-  Czy często mieliście różnice zdań w zespole? Na czym one polegały?

- O której treści z karteczek, chcielibyście porozmawiać na forum całej klasy?

Inne zastosowania zabawy

Zabawa może mieć zastosowanie do wielu innych tematów. Trzeba tylko odpowiednio dostosować treści karteczek z poleceniami, twierdzeniami i pytaniami.

Załącznik nr 1

Jedenastka jest wierszem, składającym się z jedenastu słów, rozdzielonych na linijki wedle określonego porządku. 

Linijka 1:  jedno słowo; np. kolor, cecha, odczucie.

Linijka 2: dwa słowa;  kto lub co ma ten kolor, cechę, odczucie.

Linijka 3: trzy słowa; bliższa informacja o tej osobie, przedmiocie (gdzie się znajduje / co / kto to jest,  co robi). Ta linijka zaczyna się zaimkiem  (ona, on, ono, to).

Linijka 4: cztery słowa; tu jest opisany mój stosunek do tej osoby / przedmiotu  lub określenie, co mogę zrobić z tym kimś/czymś. Ta linijka zaczyna się od słowa „ja”

Linijka 5: wniosek.

Przykład wiersza jedenastki

Niebieski

Jej oczy

Ona jest miła

Ja ją bardzo lubię

List miłosny

Rondo jest wierszem / piosenką w ośmiu linijkach, w którym określone linijki są powtarzane w całości lub lekko zmodyfikowane. Dotyczy to linijek 1, 4, 7 oraz 2 i 8.

Najpierw się zastanów o czym chcesz napisać.

Napisz cztery lub pięć zdań, które spontanicznie przychodzą ci do głowy.

Przykład takich zdań

W deszczu do szkoły

W tej chwili chciałbym być naszym kotem.

Tak leżeć sobie zwiniętym w kłębuszek na podusi i nie musieć nic więcej robić.

On nie musi teraz w paskudnej pelerynie przeciwdeszczowej jechać na rowerze do szkoły. A ja muszę.

Teraz napisz na pustej kartce liczby od 1 do 8 jedną pod drugą.

Wyszukaj w twoim tekście zdanie, które według ciebie jest najważniejsze i wpisz to zdanie obok liczb 1, 4 i 7. Nie musisz koniecznie trzymać się pierwotnego tekstu. Możesz zmienić w nim jakieś słowa lub ich kolejność w zdaniu. 

Teraz wyszukaj w twoim tekście zdanie lub fragment zdania, które według ciebie najlepiej pasują do głównego zdania w pierwszej linijce i wpisz wybrane zdanie w linijki 2 i 8. Także to zdanie/fragment możesz nieco zmodyfikować.

W linijkach 3, 5 oraz 6 wpisz trzy różne zdania, które bliżej opisują temat wiersza. Mogą to być zdania z twojego wstępnego tekstu, ale też mogą być całkiem nowe; nie mogą być zbyt długie.  

Teraz przepisz wiersz na czysto pomijając numery linijek.

Przykład gotowego ronda

1. Ach gdybym był teraz naszym kotem
2. Pięknie zwiniętym w kłębek, śpiącym na podusi
3. On nie musi jechać rowerem w deszczu
4. Ach gdybym był teraz naszym kotem
5. On nie musi zakładać tej paskudnej peleryny
6. I nie musi chodzić do szkoły
7. Ach gdybym był teraz naszym kotem
8. Pięknie zwiniętym w kłębek, śpiącym na podusi

Przykład ronda na temat chłopców i dziewcząt

1. Jestem dziewczynką
2. I cieszę się z tego
3. Chłopcy i dziewczęta są różni ale też trochę podobni
4. Jestem dziewczynką
5. Ale niekiedy chcę być chłopcem
6. Żeby zobaczyć, jak to jest
7. Jestem dziewczynką
8. I cieszę się z tego

Załącznik 2

Pytania

W zawodach pływackich 12-letenie dziewczęta na ogół pływają szybciej niż chłopcy w tym wieku. Czy wierzysz, że to prawda? Jeśli tak, to z czego to może wynikać?

Opisz swoje plany na przyszłość. Czy w układaniu takiego planu jest ważne, czy układa go chłopiec, czy dziewczyna?

W twojej klasie jest dużo miłych chłopców i dziewcząt. Jednak przeważnie chłopcy trzymają się razem i dziewczęta też razem w swoich grupach. Co mógłbyś zrobić, żeby to zmienić?

Chłopcy częściej mają kontakt z policją niż dziewczęta. Z czego to może wynikać?  Jak  moglibyście temu zapobiec?  A co mogłaby zrobić szkoła w tej sprawie?  Co można w tej sprawie zrobić na lekcjach etyki?

Chcesz się w waszej grupie nauczyć  tańca na zakończenie roku szkolnego. Grupa składa się z 8 osób, z czego trzech chłopców nie chce tańczyć. Jak możecie rozwiązać ten problem?  Jak możesz zmotywować wasza grupę, żeby wszyscy wzięli udział w nauce tańca?

Za trzy tygodnie odbędzie się doroczny mecz piłkarski z inną szkołą. Wasza szkoła może wystawić tylko jedną drużynę. Zgłosiło się jedenastu chłopców i jedenaście dziewcząt  chętnych do wystąpienia w waszej reprezentacji. To duży problem, jak można go rozwiązać?

Na zakończenie roku wasza klasa może wystawić albo sztukę teatralną albo musical. Temat: chłopcy i dziewczęta. Ty masz być reżyserem tego widowiska.  Przedstaw swojej grupie konkretne propozycje. O czy będzie twoje przedstawienie?

Podczas rozmowy w kręgu na lekcji etyki chodzi o temat dyskryminacji. Chłopcy bardzo się angażują w dyskusję. Dziewczęta siedzą cicho i prawie nie biorą udziału  w rozmowie. Co należałoby zrobić, żeby wszyscy chcieli się zaangażować w dyskusji ?

Jedna z dziewcząt  w waszej klasie  jest często wyśmiewana,  bo nosi niemodne ubrania.  Ty także się z niej naśmiewasz, chociaż nawet ją lubisz.  Jak mógłbyś pomóc tej dziewczynie?

Polecenia

Jak najlepiej  chłopcy i dziewczęta mogą się wobec siebie zachowywać?  Wymień kilka możliwości.

Macie zorganizować imprezę dla 20 osobowej grupy chłopców i dziewcząt.  Omówcie między sobą, co będziecie robić i rozdzielcie zadania.

Biegajcie wszyscy po klasie najpierw tak, jak to zwykle robią chłopcy, a potem, jak to robią dziewczęta.

Wykonajcie  wspólnie rysunek, zawierający atrybuty (przedmioty, cechy), które, waszym zdaniem, przyporządkowane są tylko dziewczętom  i tylko chłopcom.

Podejdź do stołu pośrodku klasy i ułóż jedno ze znajdujących się tam puzzli. Masz na to siedem minut.

Ułóżcie wspólnie wierszyk na temat chłopcy i dziewczęta.

Stwierdzenia

Chłopcy wolą coś zrobić,  a dziewczęta wolą gadać.

Na lekcjach etyki chłopcy częściej zabierają głos niż dziewczęta.

Dziewczęta lepiej się uczą w szkole od chłopców

Chłopcy zachowują się bardziej cool niż dziewczęta.

Byłoby lepiej, gdyby lekcje etyki było osobno dla chłopców i osobno dla dziewcząt.

Dziewczęta i chłopcy muszą być tak samo traktowani w domu i w szkole.

Nie ma wyłącznie męskich i wyłącznie żeńskich zawodów (profesji).

Źródło:

Wszystkie opisy gier i zabaw są autorstwa zmarłej w roku 2010 holenderskiej nauczycielki i popularyzatorki etyki humanistycznej, Tryntsje de Groot. Opracowała ona wspaniały podręcznik dla nauczycieli o zastosowaniu gier i zabaw do nauczania etyki pt. Praktijkboek Zin in Spel!? Książkę przetłumaczyła na język niemiecki Ulrike Dausel, a wydał ją Humanistyczny Związek Niemiec (HVD) i udostępnił  portalowi etykawszkole.pl

Tłumaczenie i opracowanie

Andrzej Wendrychowicz