Materiał dla edukatorów

Panuje dość powszechne przekonanie, że to mowa nienawiści w mediach publicznych, wszechobecna także w Internecie, była podglebiem zbrodni w Gdańsku. Coraz więcej ludzi zastanawia się, jak odwrócić ten złowrogi trend. Trzeba o tym mówić, pisać, ale przede wszystkim czynnie, osobiście przeciwdziałać.

Materiał ten jest adresowany do nauczycieli/edukatorów/osób prowadzących zajęcia/spotkania z osobami dorosłymi, które nierzadko chciałyby, ale nie potrafią reagować na mowę nienawiści w Internecie. Proponowane tu zajęcia można przeprowadzić w domu kultury, na Uniwersytecie Trzeciego Wieku, w bibliotece publicznej, ale też w szkole dla rodziców uczniów. Może to być także lekcja dla młodzieży szkolnej, która sprawnie porusza się w sieci, ale nie korzysta z opisanych tu narzędzi.

„Hate Speech“ – zjawisko nienowe, ale nie doczekało się jednoznacznej definicji, szczególnie na potrzeby powszechnie obowiązujących norm prawnych. Generalnie chodzi o wypowiedzi atakujące drugie osoby z uwagi na ich pochodzenie, przynależność, kolor skóry, płeć, orientację seksualną, niepełnosprawność fizyczną, poglądy polityczne albo wyznawaną religię. Należy przy tym odróżnić mowę nienawiści od krytyki czy dyskusji, nie każdy negatwyny komentarz bowiem to mowa nienawiści, a różnica czasem jest trudna do uchwycenia.

Jak rozpoznać mowę nienawiści?
Zgodnie z definicją Rady Europy mowa nienawiści to: „wypowiedzi, które szerzą, propagują i usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm oraz inne formy nietolerancji, podważające bezpieczeństwo demokratyczne, spoistość kulturową i pluralizm” (źródło 1) .

Definicja ta jest jednak bardzo rozmyta i trudna w praktyce do zastosowania. W celu rozpoznania mowy nienawiści możemy posłużyć się następującymi wyróżnikami:
- mowa nienawiści jest na ogół skierowana do całych grup społecznych;
- jezyk wypowiedzi jest wulgarny i emocjonalny często przyjmując formę groźby;
- wypowidzi nie są poparte faktami, czy badaniami naukowymi, opierają się na stereoptypach lub uprzedzeniach;
- wypowidzi na celu mają z reguły obrażenie, zdyskredytowanie lub wzbudzenie niechęci do osoby lub grupy społecznej.

Jednym ze sposobów reagowania na mowę nienawiści w Internecie jest korzystanie z funkcji zgłaszania nienawistnych postów organom ścigania - policji i prokuraturze. Nie zawsze jednak takie wpisy są w sposób jednoznaczny naruszeniem prawa, a organy ścigania, jak dotąd, nie kwapią się ze ściganiem mowy nienawiści. Można i trzeba takie wpisy masowo zgłaszać administratorom mediów społecznościowych.

Cel zajęć: pozyskanie umiejętności zgłaszania wpisów zwierających mowę nienawiści w mediach społecznościowych.

Zakres tematyczny: mowa nienawiści online; rasizm, dyskredytacja określonych osób i społeczności.

Potrzebny czas: ok. 60 minut

Wymagania: komputery i/lub smartfony z dostępem do Internetu

Przygotowanie: prowadzący powinien zapoznać się z działaniem funkcji zgłaszania niedopuszczalnych wpisów na dostępnych mu platformach. Należy wydrukować zrzuty ekranów, pokazujące działania funkcji meldowania na przykładzie YouTuba.

Przebieg zajęć:
Na początek, należy zorientować się w stanie wiedzy, umiejętności i doświadczeniu uczestników w korzystaniu z mediów społecznościowych. Można zadać pytania:
1. Ile godzin dziennie spędzacie na WhatsAppie, Facebooku, Twitterze, YouTubie i innych platformach?
2. Ile fake news, oszczerstw, kłamstw i manipulacji tam spotkaliście?
3. Jak często czytacie/widzicie wpisy z mową nienawiści i gdzie ma to miejsce?

Zapoznajcie uczestników (posiłkując się kopiami ze zrzutów ekranu, lub pokazując bezpośrednio na monitorze komputera) z działaniem funkcji meldowania na YouTubie.
Pod każdym obrazem, po prawej stronie jest na końcu ikonka z trzema kropkami. Po jej kliknięciu pojawia się komenda „zgłoś” – klikając na nią zobaczymy listę z różnymi opcjami. Wybieramy z listy odpowiednią pozycję. W przypadku naszych zajęć będzie to „Treści obraźliwe lub szerzące nienawiść”. Po odznaczeniu tego punktu rozwinie się kolejna lista z czterema przypadkami. Wybieramy odpowiedni, klikamy „dalej”, wpisujemy w otwartym polu dodatkowe informacje i wysyłamy.
Dzielimy uczestników na cztery zespoły, które zajmą się innymi sieciami: WhatsApp, Facebook, Twittere, Instagram. W każdej z tych sieci grupy przez 20 minut trenują posługiwanie się funkcjami meldowania/zgłaszania niedopuszczalnych wpisów

Następnie na forum całej grupy przechodzimy całe procedury meldowania we wszystkich pięciu mediach. Jeśli w pomieszczeniu jest tablica multimedialna uczestnicy lepiej przyswoją sobie te funkcje i procedury.

Podsumowanie zajęć: przykładowe pytania zadane uczestnikom
1. Czy znaliście już funkcje meldowania/zgłaszania?
2. Jak często z nich korzystaliście?
3. Czy te zajęcia pomogły wam w opanowaniu omawianych dzisiaj umiejętności?
4. Co chcielibyście jeszcze wiedzieć?

Dodatkowe wskazówki dla uczestników zajęć:
1. Należy reagować na nienawistne wpisy w Internecie; włączać się w dyskusje pod nimi. Pokazanie naszego sprzeciwu ośmieli innych do reagowania, a autorom nagannych wpisów pokaże, że nie ma na to naszej zgody.
2. Zbijać kłamliwe argumenty i dementować nieprawdziwe informacje, zamieszczają linki do źródeł z prawdziwymi informacjami/danymi.
3. Informować uczestników dyskusji pod nienawistnymi wpisami, że zgłosicie je administratorom platformy. Zachęcać pozostałych do pójścia w wasze ślady.
4. Bardzo ważna rada: nie dać się sprowokować, zachować spokój, nie dawać satysfakcji nienawistnikom, że was „trafili”.

Jak zgłosić mowę nienawiści na Youtube:

Na ekranie przeglądarki z filmem Youtube klikamy na ...

Następnie wybieramy kategorię i klikamy dalej. 

Na następnym ekranie umieszczamy informacje dlaczego w naszym odczuciu dany film to mowa nienawiści i klikamy wyślij. 

 
Wykorzystano materiały Berlińskiego Centrum Edukacji Politycznej
Politische Bildung in der Grundbildung - Eine Materialsammlung für die Praxis

1)Źródło: http://uprzedzuprzedzenia.org/czym-mowa-nienawisci/