Typ zajęć: etyka

Wiek uczniów: 10-13 lat

Czas: 2 godziny lekcyjne

Temat: Dlaczego Ana nie zjadła słońca?

Cele:

Uczeń potrafi

• określić elementy świata przedstawionego,
• dostrzega metaforyczne znaczenie tekstu,
• wyjaśnić symbole (np. pudełko)
• wypowiadać się na forum grupy.

Metody i formy pracy 

praca indywidualna, praca w grupie, praca z klasą, dyskusja, elementy dramy (scenki improwizowane, rola reportera, poza, rzeźba dostawiana), dyskusja, praca z tekstem literackim, praca plastyczna, zabawy dydaktyczne.

Materiały

• tekst Ana i słońce, Załącznik,
• zdjęcia,
• kartki samoprzylepne,
• arkusze papieru, markery.

Słowa kluczowe: wspomnienie, zatrzymanie, wspólny czas, teraźniejszość

Motto:

"A nic może nie przyczynia się tak bardzo do szczęścia, jak poczucie, że teraźniejszość właśnie nie jest ważna, że życie się dopiero zacznie i wszystko dobre i ważne jest jeszcze przed nami. Przy takim nastawieniu nieuniknione niedoskonałości, jakie teraźniejszość w sobie zawiera, tracą na znaczeniu i przestają być przeszkodą w szczęściu."

Władysław Tatarkiewicz, Pisma z etyki i teorii szczęścia, Wydawnictwo Ossolineum.

"Spodziewasz się, że takie prawdziwe szczęście, takie że ach, przyjdzie dopiero jutro, za tydzień, no, kiedyś. I zupełnie nie podejrzewasz, że przeżywasz je tu i teraz."

Marek Bieńczyk, Książę w cukierni, Wydawnictwo Format.

Przebieg zajęć

Powitanie

Uczniowie i uczennice stoją w kręgu, w dowolnej kolejności indywidualnie przekazują grupie ,,pozytywną energię” w formie słów albo gestów, pozostali natomiast jednocześnie powtarzają to, co zobaczyli albo usłyszeli.

Praca z obrazami (zdjęciami), plakat, burza mózgów

Uczestnicy i uczestniczki prezentują sobie nawzajem zdjęcia rodzinne przyniesione z domu, opowiadając, co przedstawiają, dlaczego są dla nich ważne. Następnie wspólnie przygotowują plakat ze zdjęciami, które łączą symbolami, słowami, obrazami itp. 

Podczas oglądania efektów pracy każdy indywidualnie  zapisuje słowa - skojarzenia na karteczkach i przyczepia je wokół plakatu. Następnie na ich podstawie wszyscy wymyślają tytuł powstałej pracy.

Improwizacja, ćwiczenie dykcji

Uczniowie i uczennice w parach/trójkach wybierają zdjęcie i ,,uruchamiają je”.  Poprzez improwizację pokazują, co się mogło wydarzyć. Podczas ćwiczenia osoby w zespole  mogą porozumiewać się tylko słowami wcześniej zapisanymi na kartkach. Ćwiczenie wykonywane jest symultanicznie, a wypowiedzi nie muszą mieć sensu.

Praca z tekstem, dyskusja,  drama - kolaż słów

Wszyscy zastanawiają się, co wspólnego mogą mieć zdjęcia z poznanym tekstem. Następnie każdy indywidualnie wchodzi w rolę wybranego przez siebie elementu świata przedstawionego (poza głównymi bohaterami/bohaterkami) i po przybieraniu odpowiedniej pozy chętne osoby odpowiadają na pytania:

Kim jestem?

Co widzę?

Co słyszę?

Co myślę?

Nad czym się zastanawiam?  

(Uwagi organizacyjne: osoby wypowiadają się w 1. osobie liczby pojedynczej, pytania warto wcześniej zapisać na tablicy, nauczyciel/nauczycielka zapisuje na tablicy odpowiedzi.)

Praca z tekstem, metafora przestrzeni, technika niedokończonych zdań

Po przeczytaniu tekstu Słońce i Ana uczniowie i uczennice, podzieleni na zespoły, układają z własnych ciał oraz z dostępnych przedmiotów w sali ,,pudełkowy świat”.

Po prezentacji efektów pracy wszyscy wypisują na tablicy w trzech kolumnach do słowa pudełko:

• skojarzenia,
• pytania,
• metaforę/porównanie.

Następnie każdy indywidualnie kończy zdanie: Pudełko to...

Uczestnicy i uczestniczki poszukują w tekście także innych symboli, określając ich rolę w utworze.

Stop-klatki (drama)

Uczniowie i uczennice, podzieleni na zespoły, losują krótkie fragmenty związane z bohaterami i bohaterkami opowieści (Rob, Esti, Ana). Przygotowują stop-klatkę. Na znak wszyscy zastygają. Chętne osoby, będąc w roli, odpowiadają na pytania:

Kim jesteś?

Co robisz?

Dlaczego to robisz?

Co chcesz osiągnąć przez to, co robisz?

Skąd wiesz, że tak należy postępować?

Jak jest twoja filozofia życiowa?

Po wyjściu z ról uczestnicy i uczestniczki dyskutują:

Co sądzicie o bohaterach i bohaterkach utworu?

Czy codzienne czynności mogą przynosić szczęście?

Rola reportera

Nauczyciel/nauczycielka wchodzi w rolę dociekliwego reportera/reporterki, a pozostali - w postaci z utworu albo inne wymyślone osoby (np. rodziców, nauczyciela/nauczycielkę bohaterów/bohaterek, sąsiadów/sąsiadek) i zadaje im różne pytania nt. Any, m.in. próbuje się dowiedzieć, dlaczego nie zjadła słońca.

Po wyjściu ról uczestniczki i uczestnicy, zastanawiają się:

Co się dzieje z Aną?

Dlaczego Ana nie zjadła słońca?

Skąd czerpaliście wiedzę, odpowiadając na pytania?

Czy trzeba znać odpowiedzi na każde pytanie? Dlaczego?

Rzeźba dostawiana

Uczniowie i uczennice zapisują na tablicy przesłanie związane z zajęciami.

Następnie tworzą wspólną rzeźbę, pokazując wymyślone hasło. Najpierw  wychodzi na środek sali jedna osoba i kolejno dołączają do niej inne, łącząc się jednym elementem (np. dotknięcie butów). Kiedy wszyscy już uznają, że rzeźba jest gotowa, zastygają.

Nauczyciel/nauczycielka ,,zrobi zdjęcie”, mówiąc  pstryk, jest to także znak kończący zajęcia.

Załącznik

Słońce i Ana, Alina Janiszewska

Słońce zatrzymuje się na wielkim szkle okna. Wygląda jak żółty ogień schwytany w akwarium na tle niebieskiego nieba. Zagląda do pudełka, które składa się trzech ścian, podłogi, sufitu. Takich pudełek jest więcej. Jedne są mniejsze, inne słabiej doświetlone, jeszcze inne wysoko, blisko chmur, a jeszcze inne tuż przy ziemi. A pudełko często jest jeszcze w innym pudełku.

Flesz słońca pozwala wejrzeć i zatrzymać w kadrze taki oto pudełkowy obrazek. Pstryk!

To kuchnia. Pstryk! Esti stoi przy stole i dzieli świat oraz słowa na czynniki pierwsze: krople rosy, ziarno żyta i soli, rodzynki, żołędzie, sekundy, mi-o-d-o-w-ni-k. I robi to całkiem sprawnie. Pstryk! Rob łączy te składniki, miesza, ugniata w ciasto., przekłada do formy, dokłada ognia. Parę minut  i już.  Robi to całkiem, całkiem dobrze. Pstryk! Ciasto staje się! I jest. I pachnie. I wypełnia sobą kuchnię.

Pstryk! Tylko Ana nie, nie może.  Nie daje. Nie zabiera. Pstryk! Słońce rzuca cień krzesła na ścianę. Jest większe, skrzywione i chwieje się na jednej nodze.

Pstryk! Rob układa ciasto na talerzu i mówi:

- Jedz! Smacznego.

Pstryk!  Esti robi to, co robiła wcześniej, dzieli zębami ciasto na małe cząsteczki. Chrup, znika też kawał miodowego słońca. Chrup, znika cała reszta.

Pstryk! A Ana nie, nie zjada słońca.

Pstryk! Noc zamyka kuchnię. 

Pudełko znika.

Autorka: Alina Janiszewska – nauczycielka języka polskiego i etyki, redaktorka i autorka książek:

• Lekcje etyki w szkole. Gimnazjum - Wydawnictwa Academicon, Lublin 2015,
• Kierunek – wartości. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki - Wydawnictwo IF UAM, Poznań 2016,
• Kierunek – dialog. Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki - Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2017,
• Krok dalej… Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki - Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2019,
• Po drugiej stronie... Inspiracje metodyczne nie tylko dla nauczycieli etyki - Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, Poznań 2021