Od Redakcji:
Dzięki uprzejmości i zgodzie Ośrodka Rozwoju Edukacji, oraz dzięki przyzwoleniu Autorów, pani Anny Ziemskiej i pana Łukasza Malinowskiego i ich życzliwej pomocy przy edycji materiału na potrzeby portalu, publikujemy
Kompleksowy program nauczania etyki na II, III i IV poziomie edukacyjnym „Ludzkie ścieżki”
Program został wyłoniony w wyniku konkursu zorganizowanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. Materiał źródłowy znajduje się na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji pod adresem:
Ze względów technicznych musieliśmy, po uzyskaniu zgody Autorów, ten obszerny materiał podzielić na kilka części. Publikujemy czwartą, ostatnią część.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ludzkie ścieżki
Kompleksowy program nauczania etyki na
II, III i IV poziomie edukacyjnym
Anna Ziemska, Łukasz Malinowski
X. Załączniki
ZAŁĄCZNIK NR 1
I. Podstawa programowa dla szkoły podstawowej
Cele edukacyjne
● Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności
moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych.
● Przygotowanie do rozpoznawania podstawowych wartości i dokonywania właściwej
ich hierarchizacji.
Zadania szkoły
● Wspieranie uczniów w poszukiwaniu wartości.
● Ukazywanie uczniom konieczności doskonalenia samego siebie.
● Ukazywanie sensu praw i obowiązków, zasad i reguł, nakazów i zakazów
obowiązujących w życiu społecznym.
● Uczenie szacunku dla siebie i innych.
Treści
● Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób.
● Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn
i konsekwencji.
● Człowiek jako osoba, godność człowieka.
● Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie.
● Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania.
● Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi.
● Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe.
● Praca i jej wartość dla człowieka.
● Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen.
Osiągnięcia
● Dostrzeganie różnorodności postaw i zachowań ludzi.
● Rozpoznawanie swoich obowiązków wobec najbliższego otoczenia, rodziny i szkoły.
II. Podstawa programowa dla gimnazjum
Cele edukacyjne
● Kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności
moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych.
● Rozpoznawanie podstawowych wartości i dokonywanie właściwej ich hierarchizacji.
●Podjęcie odpowiedzialności za siebie i innych oraz za dokonywane wybory moralne.
Zadania szkoły
● Uświadamianie ważnych problemów moralnych i sposobów ich rozwiązywania.
● Ukazywanie znaczenia zasad moralnych dla rozwoju osobistego człowieka,
kształtowania się relacji między ludźmi oraz życia społecznego, gospodarczego
i politycznego.
● Ułatwianie nawiązywania więzi z własną rodziną, krajem oraz jego kulturą,
umożliwiających rzeczywiste otwieranie się na różnorodność kultur w otaczającym
świecie.
● Umożliwienie rozwijania umiejętności prezentacji własnego stanowiska w dialogu
z innymi i demokratycznego współdecydowania.
Treści
● Człowiek jako osoba; natura i godność człowieka.
● Rola i znaczenie sumienia w ocenie moralnej i dla wewnętrznego rozwoju człowieka.
● Samowychowanie jako droga rozwoju.
● Główne problemy współczesnej etyki.
● Człowiek wobec wartości; człowiek wobec cierpienia i śmierci.
● Moralność a religia, wiedza i polityka.
● Wskazania moralne w religii chrześcijańskiej.
● Wskazania moralne w innych religiach świata.
● Moralne aspekty stosunku człowieka do świata przyrody.
● Praca i jej wartość dla człowieka, znaczenie etyki zawodowej.
Osiągnięcia
● Dokonywanie wyboru wartości i tworzenie ich hierarchii.
● Rozstrzyganie wątpliwości i problemów moralnych zgodnie z przyjętą hierarchią
wartości i dobrem wspólnym.
● Stosowanie zasad harmonijnego współistnienia i współdziałania ze środowiskiem
społecznym i przyrodniczym.
III. Podstawa programowa dla liceum
Cele edukacyjne
● Rozwijanie wrażliwości moralnej.
● Kształtowanie rozpoznawania wartości moralnych oraz zdolności odróżniania dobra
od zła.
● Dokonywanie trafnej oceny moralnej podejmowanych działań.
● Przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny.
● Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą.
Zadania szkoły
● Uświadamianie istotnego znaczenia zasad i wartości moralnych w rozwoju osobowym
człowieka, w kształtowaniu wzajemnych stosunków między ludźmi oraz w życiu
publicznym.
● Kształtowanie rozumienia własnej indywidualności i chronienia osobowej tożsamości
przed zagubieniem w kulturze masowej.
● Uświadamianie znaczenia samokontroli i konieczności pracy nad sobą dla osobowego
rozwoju.
● Pomoc w kształtowaniu więzi z rodziną, ojczyzną i kulturą na gruncie przyjmowanych
wartości.
● Pomoc w kształtowaniu relacji z otoczeniem, opartych o właściwą hierarchię wartości.
Treści nauczania
● Etyka a pozostałe dyscypliny filozoficzne i nauki szczegółowe. Moralność, ethos,
prawo, obyczaj e i styl życia.
● Ogólnofilozoficzne założenia etyki. Kwestie metaetyczne. Etyki religijne i świeckie.
● Teorie i szkoły etyczne. Koncepcje etyczne w nurcie filozofii klasycznej.
● Człowiek jako osoba i jego działanie. Etyczna analiza aktywności ludzkiej. Motywy
podejmowanych decyzji.
● Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim. Rozwój
moralny i duchowy człowieka jako osoby. Rola oddziaływań wychowawczych.
● Dobro moralne i wartości moralne. Hierarchia wartości. Wartości autoteliczne
i instrumentalne. Konflikt wartości. Wartości wybierane i realizowane.
● Prawo moralne, imperatyw moralny, w tym prawo naturalne. Dekalog jako podstawa
życia moralnego. Problem relatywizmu moralnego i sposoby jego przezwyciężania.
Nienaruszalne prawa istoty ludzkiej.
● Wymiar moralny życia człowieka. Zdolność rozpoznawania wartości i powszechne
dążenie do dobra. Świadomość moralna. Rola sumienia w prawidłowym rozwoju
wewnętrznym. Sądy i oceny moralne. Przykłady patologii w zakresie świadomości
moralnej. Problem manipulacji. Obecność dobra i zła we współczesnej kulturze.
● Sprawności moralne. Samowychowanie.
● Przykłady współczesnych przejawów kryzysu moralnego i dylematów w zakresie
wyborów moralnych oraz sposoby ich rozwiązywania na gruncie etyki
chrześcijańskiej oraz innych koncepcji etycznych.
● Moralne aspekty pracy i różnych dziedzin życia publicznego. Etyki zawodowe.
Przykłady kodeksów etycznych. Zagadnienie wszechstronnego i zrównoważonego
rozwoju. Moralny wymiar stosunku człowieka do świata przyrody.
● Etyczny wymiar życia szkolnego. Umiejętność życia z innymi i dla innych.
Uczciwość. Problem „ściągania”. Wartości szczególnie cenione w życiu szkolnym.
Osiągnięcia
● Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych.
● Umiejętność dokonywania etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych
i innych.
● Znajomość podstawowych zasad i wartości etycznych w najważniejszych dziedzinach
życia publicznego.
● Umiejętność dokonywania wyborów moralnych i podejmowania decyzji w świetle
wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości.
● Umiejętność lepszego poznania siebie i rozwijania własnej tożsamości.
ZAŁĄCZNIK NR 2
Przykładowy scenariusz cyklu lekcji w klasie IV szkoły podstawowej
SCENARIUSZ CYKLU ZAJĘĆ Z ETYKI W KLASIE IV
„WOLONTARIAT I WOLONTARIUSZE”
CEL OGÓLNY: Kształtowanie wrażliwości społecznej oraz świadomości potrzeb ludzi
chorych, pokrzywdzonych itp.
CELE OPERACYJNE:
1. Wiadomości – przyswojenie nowych terminów „wolontariusz, wolontariat”; ogólna
orientacja w rodzaju i zakresie pracy wolontariuszy oraz pola działania wolontariatu
w Polsce i na świecie.
2. Umiejętności – posługiwanie się nową terminologią we właściwych kontekstach;
wykazanie znajomości specyfiki pracy wolontariusza; odróżnianie pracy wolontariusza
od pracy przynoszącej korzyści materialne; znalezienie w dostępnych źródłach
(rodzice, telewizja, Internet, itp.) informacji na temat wolontariatu
zorganizowanego; przeprowadzenie wywiadu z wolontariuszem – formułowanie
i zadawanie pytań, stawianie problemu, wyciąganie wniosków.
3. Postawy – empatia, współczucie, bezinteresowność.
METODY PRACY: Dyskusja swobodna i sterowana; prezentacja; przeprowadzenie
wywiadu.
POMOCE DYDAKTYCZNE: Wycinki prasowe na temat wolontariatu; adresy stron
internetowych; słownik, encyklopedia; nawiązanie przez nauczyciela odpowiednio
wcześniej kontaktu z osobą pracującą w wolontariacie, chętną do uczestniczenia
w spotkaniu, która opowie dzieciom o swojej pracy.
PRZEBIEG I LEKCJI: „Co to jest wolontariat?”
1. Nauczyciel wita klasę i nie zapisuje jeszcze tematu lekcji, ale opowiada o konkretnej
sytuacji, w której niezbędna była praca wolontariuszy. Najlepiej do takiego wstępu
posłużyć się przykładem dobrze znanym uczniom z prasy lub telewizji aktualnym
wydarzeniem (finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, organizowanie Olimpiady
w Atenach, tsunami, trzęsienie ziemi, zamach na WTC itp.); dla zilustrowania tematu
pomocne będą dobrze dobrane wycinki prasowe z udziałem ochotników – tytuły,
zdjęcia ukazujące pracę ochotników oraz służb specjalnych typu policja, straż pożarna,
pogotowie ratunkowe, aby dzieci mogły zorientować się i rozróżnić, kto bierze udział
w akcji obowiązkowo z racji zawodu, a kto jest dobrowolnym ochotnikiem. Na tym etapie
nauczyciel nie używa słów kluczowych: wolontariusz, wolontariat (ok. 15-20 min.).
2. Nauczyciel zwraca się do uczniów o podanie 2-3 przykładów podobnych akcji
z udziałem ochotników na rzecz ludzi znajdujących się w potrzebie (ok. 10 min.).
3. Uczniowie z pomocą nauczyciela zbierają informacje z dotychczasowego etapu lekcji,
wyciągają wnioski i próbują własnymi słowami zdefiniować taki rodzaj pracy,
jaki wykonują wolontariusze. Nauczyciel zapisuje na tablicy najważniejsze
pojęcia/hasła pomocne w konstruowaniu definicji np. ochotnik, z własnej woli, bez
pieniędzy/zapłaty/wynagrodzenia, bezinteresownie itp. (ok.5 min.).
4. Nauczyciel pisze na tablicy temat lekcji, a następnie odczytuje ze słownika definicje
słów wolontariusz, wolontariat. Uczniowie porównują definicję z własnymi uprzednimi
ustaleniami, sprawdzają czy im się udało zbudować adekwatną definicję zawierającą
wszystkie istotne cechy pracy wolontariuszy. W zeszytach zapisuje się definicję
skonstruowaną przez uczniów, ewentualnie uzupełnioną elementami ze słownika (ok. 10
min.).
5. Na zakończenie lekcji nauczyciel upewnia się, czy nowe pojęcia są już dla wszystkich
zrozumiałe i przyswojone, prosząc 1-2 osoby o powtórzenie.
6. Praca domowa: nauczyciel pisze na tablicy adresy stron internetowych, na których są
zamieszczone informacje na temat wolontariatu, przypomina o korzystaniu
z linków umieszczonych obok. Każdy uczeń przygotowuje, korzystając
z dostępnych mu źródeł (dorośli, prasa, telewizja) krótką prezentację na temat
pracy wolontariatu zorganizowanego – minimum 3 przykłady.
PRZEBIEG II LEKCJI: „Przykłady pracy wolontariuszy”
1. Powitanie i krótkie przypomnienie najważniejszych pojęć i ich znaczenia (ok. 5 min.).
2. Nauczyciel zapisuje temat lekcji i wyznacza po kolei uczniów do prezentacji.
3. Prezentacje uczniów według ustalonego porządku np. a) nazwa organizacji,
b) nazwisko twórcy, c) na czym polega działalność i co jest głównym celem,
d) wskazanie źródła informacji. Porządek czynności można zapisać na tablicy (ok. 30
min.).
4. Na tablicy i w zeszytach zostają zapisane wszystkie ważne informacje, przede
wszystkim nazwy organizacji, imiona i nazwiska inicjatorów, twórców, animatorów
wolontariatu zorganizowanego. Inni uczniowie mogą włączać się i uzupełniać prezentacje,
jeśli posiadają więcej informacji na dany temat lub zadawać pytania. Nauczyciel pilnuje
przebiegu prezentacji, dba o stworzenie dogodnej atmosfery, uzupełnia wypowiedzi
uczniów i podsumowuje wskazując najważniejsze elementy, godne zapamiętania.
5. Zakończenie i podsumowanie: nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie wniosków
dotyczących dobrodziejstwa wolontariatu na podstawie przykładów, które pojawiły się
podczas prezentacji (ok. 5 min.).
6. Praca domowa: tabelka obopólnych pożytków płynących z pracy wolontariatu.
Uzupełnianie tabelki (według wzoru poniżej) można zacząć wspólnie w klasie,
co gwarantuje, że każdy uczeń zrozumie polecenie na podstawie przykładu; w domu
musi natomiast dopisać przynajmniej po jednym punkcie (ok. 5 min.).
Wolontariusze
– uczą się współczucia
Podopieczni
– otrzymują pomoc w potrzebie
PRZEBIEG III LEKCJI: „Spotkanie i wywiad z wolontariuszem”
UWAGA! Konspekt zawiera opis autentycznej lekcji z udziałem pani Krystyny, która jest
psychologiem klinicznym i pracuje jako wolontariuszka w hospicjum.
1. Powitanie i przedstawienie gościa.
2. Nauczyciel wyjaśnia gościowi, że dzieci uczestniczą w cyklu lekcji dotyczących
wolontariatu i chciałyby się teraz dowiedzieć bezpośrednio na czym polega jej praca,
po czym oddaje głos gościowi (ok. 5 min.).
3. Pani Krystyna opowiadała dzieciom kim jest, jak trafiła do Centrum Wolontariatu,
a następnie do hospicjum. Wyjaśniła czym jest hospicjum, kim są pacjenci, dlaczego
i w jakim stanie trafiają do hospicjum; jak wygląda dzień pacjenta w hospicjum i opieka
nad nim ze strony personelu medycznego, rodziny pacjenta i wolontariuszy; jaki jest
zakres obowiązków i kompetencji wolontariusza i czym różni się od pracy personelu
medycznego. Pani Krystyna opowiedziała również o swoim pacjencie, którego odwiedza
w domu i na czym polega jej praca w tym przypadku. Opowiadała o pomocy
rodzinie chorego, również o wsparciu jej po odejściu chorego – wspólnym
uczestnictwie w pogrzebie, modlitwie, spotkaniach wspomnieniowych itp. Poruszyła
niezwykle trudny temat cierpienia i śmierci, podkreśliła iż rola wolontariusza polega
przede wszystkim na współuczestnictwie, byciu obecnym przy pacjencie, aby nie
pozostawał sam i miał świadomość tej obecności i bliskości drugiego człowieka (ok. 20
min.).
4. Dzieci słuchały mocno poruszone z wielkim zainteresowaniem, w absolutnym
skupieniu i powadze, następnie zadawały gościowi pytania np. Czy wolontariusz
w hospicjum musi mieć specjalne przygotowanie fachowe lub skończoną jakąś
specjalną szkołę w tym kierunku (to był dobry moment, żeby wszystkim
uświadomić i mocno podkreślić, że najistotniejsza jest sama dobra wola i chęć
pomagania innym). Czy wszyscy pacjenci hospicjum są tak chorzy, że nie wyzdrowieją?
Jakie to choroby? W jakim wieku są pacjenci? Czy są tam też dzieci i czy na pewno nie
można im w żaden sposób pomóc? Jak długo przebywają w hospicjum? Jak pani
Krystyna trafiła do tego hospicjum, w którym pracuje? Czy była przy śmierci jakiegoś
swojego podopiecznego? itd. (ok. 20 min.).
5. Podziękowanie i pożegnanie gościa.
SPRAWDZIAN NA ZAKOŃCZENIE CYKLU O WOLONTARIACIE
1. Kim jest wolontariusz? (uczeń powinien w odpowiedzi uwzględnić dwie zasadnicze:
cechy – chęć/wolę i bezinteresowność).
2. Podaj przykłady pracy wolontariatu zorganizowanego (miejsce na 5 nazw).
3. Opisz krótko (2-3) zdania na czym polega praca wolontariusza na wybranym
przykładzie.
ZAŁĄCZNIK NR 3
Przykładowy scenariusz cyklu lekcji w klasie I gimnazjum
TEMAT: KATEGORIA PRYWATNOŚCI I JEJ WYMIAR ETYCZNY
TREŚCI PROGRAMOWE:
Zrozumienie pojęć prywatności, czym jest, czy wszystkim przysługują równe prawa
w ochronie prywatności, prywatność historycznie.
CELE LEKCJI:
1. Wiadomości: poznanie i zdefiniowanie terminu prywatność (definicja, poznanie
kontekstu historycznego) anoreksja.
2. Umiejętności: zrozumienie pojęcia prywatności, ustosunkowanie się krytyczne
wobec różnych kontekstów etycznych, w jakich może pojawić się kwestia prywatności,
sformułowanie merytorycznie spójnej wypowiedzi dotyczącej tego zagadnienia,
umiejętność oceny konkretnych sytuacji pod kątem ochrony prywatności.
3. Postawy: kształtowanie zrozumienia dla potrzeby prywatności, ustosunkowanie się
wobec kwestii prywatności w sferze prywatnej i publicznej, przełożenie kwestii
prywatności na etyczną ocenę zjawisk współczesnych.
METODY:
● problemowe – aktywizujące,
● burza mózgów.
FORMY PRACY:
● indywidualna,
● grupowa (w formie „burzy mózgów”).
PRZEBIEG LEKCJI:
Faza wprowadzająca:
Wprowadzenie terminu prywatności, wspólne sformułowanie jej definicji, zakreślenie
przestrzeni historycznej (10 min.)
Faza realizacyjna:
Wprowadzenie pierwszego przykładu do analizy – refleksja nad programem „Moment
prawdy” – jak go oceniają, jakie dostrzegają problemy etyczne, jaki jest związek z kategorią
prywatności (10 min.). Przejście do kolejnego przykładu – prywatność i osoby publiczne.
Punktem wyjścia jest postać Ryszarda Kapuścińskiego i dyskusja wokół książki
„Kapuściński. Non Fiction”. Krótki rys o postaci Kapuścińskiego. Refleksja o roli biografa
i ochronie prywatności osób znanych – wprowadzenie kontekstu historycznego (czy
„odległość” w czasie zmienia nasz stosunek do tego, jak głęboko można ingerować w cudzą
prywatność, jakie są tego przyczyny) (15 min.).
Przejście na poziom ogólniejszy – ochrona osoby i jej bliskich, lecz nie „kłamstwo” w dobrej
sprawie (5 min.).
Faza podsumowująca:
Podsumowanie treści lekcji, sformułowanie wniosków. Wskazanie różnicy między sferą
publiczną i prywatną oraz kontekstem historycznym związanym z troską o dobro innych
(bliskich) (5 min.).
ZAŁĄCZNIK NR 4
SCENARIUSZ CYKLU 2 LEKCJI ETYKI W KLASIE II LO
PROWADZĄCY: …………………………………..
TEMAT: WSZYSTKO SIĘ MOŻE PRZYTRAFIĆ.
PODSTAWA PROGRAMOWA LO:
● Przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny.
● Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą.
● Cel i sens ludzkiej egzystencji. Hierarchie celów. Szczęście w życiu ludzkim. Rozwój
moralny i duchowy człowieka jako osoby.
● Umiejętność lepszego poznania siebie i rozwijania własnej tożsamości.
TREŚCI PROGRAMOWE:
Człowiek – istota fizyczna, posiadająca ciało (możliwości i ograniczenia wynikające z tego
faktu); fizyczność i fizjologia człowieka; zdrowie/choroba; czas życia - młodość, starość;
śmierć, umieranie, eutanazja; współczesne procesy przedłużające młodość, życie (operacje
plastyczne, przeszczepy itp.); szczęśliwe życie według filozofów (np. wg Arystotelesa, Marka
Aureliusza, Wł. Tatarkiewicza) a według reklam;
CELE LEKCJI:
1. Wiadomości
Uczeń:
● zna treść filmu, potrafi odtworzyć wydarzenia w porządku chronologicznym, dostrzegając
logiczne związki przyczynowo-skutkowe,
● zna sylwetkę reżysera – M. Łozińskiego i jego dorobek artystyczny,
● zna i posługuje się terminami związanymi z różnymi koncepcjami szczęścia.
2. Umiejętności
Uczeń:
● potrafi określić gatunek filmowy (dokument) i jego cechy charakterystyczne,
● odróżnia wartość artystyczną od przesłania moralnego filmu,
● potrafi zanalizować i zinterpretować treść oglądanego filmu (analizuje pytania Tomaszka
i odpowiedzi spotykanych przez niego osób),
● wyjaśnia relacje między poszczególnymi postaciami, potrafi je nazwać i wyciągnąć
wnioski o charakterze ogólnym,
● potrafi sformułować refleksję na temat filmu i jego przesłania uniwersalnego.
3. Postawy
Uczeń:
● z zaangażowaniem uczestniczy w dyskusji i wyraża swoje zdanie, dobierając właściwie
argumenty,
● dba o kulturę i poprawność języka podczas budowania wypowiedzi ustnej i pisemnej,
● jest krytyczny, potrafi sformułować obiektywnie ocenić bohaterów filmu i wyrazić swoją
opinię.
METODY:
● praca z tekstem kultury (oglądanie filmu),
● pogadanka,
● dyskusja kierowana.
FORMY PRACY:
● indywidualna,
● zbiorowa.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
● film Marcela Łozińskiego pt. „Wszystko się może przytrafić” 1995,
● materiały dotyczące Marcela Łozińskiego.
PRZEBIEG I LEKCJI:
Faza wprowadzająca:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu i przedstawienie celów
lekcji.
2. Nauczyciel dokonuje wprowadzenia odwołując się poprzednich lekcji na temat czasu
życia ludzkiego, hierarchizacji celów, różnych koncepcji szczęśliwego życia, poczucia
spełnienia itp.
3. Nauczyciel krótko przedstawia sylwetkę Marcela Łozińskiego, rozdaje materiały
pomocnicze, informuje o okolicznościach powstania filmu (np. o udziale syna reżysera).
(ok. 4-5 minut).
Faza realizacyjna:
1. Nauczyciel prosi uczniów o zapisywanie w trakcie filmu pytań, które stawia Tomaszek.
2. Oglądanie filmu.
1995 - "Wszystko może się przytrafić" (produkcja polsko-niemiecka). Opowieść
o życiu i śmierci, której bohaterem jest sześcioletni syn reżysera Tomaszek i starsi ludzie,
spędzający czas na ławeczkach jednego z warszawskich parków. Jeżdżący na hulajnodze
Tomaszek zadaje starym ludziom nadzwyczaj dorosłe, choć podstawowe dla człowieka
pytania, a oni chętnie odpowiadają. Zderzenie wyobrażeń o przyszłości i życiu chłopca
u progu życia i ludzi stojących u kresu. (Nagrody: 1995 - 41. MFFK Oberhausen,
Wyróżnienie Jury Katolickiego, Nagroda Ministerstwa Kultury Nadrenii – Westfalii
i Nagroda Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych [FICC], 25. Lubuskie Lato
Filmowe, Łagów, Dyplom Honorowy i nagroda Klubu Kultury Filmowej w Zielonej Górze,
6. Bałtycki Festiwal Filmowy i Telewizyjny, Bornholm, Grand Prix i Nagroda Kodaka, 32.
MFFK Kraków, Grand Prix "Złoty Smok" i nagroda FIPRESCI oraz nagroda miesięcznika
FILM PRO, MFFK Oberhausen, Nagroda Klubów Filmowych FICC, Nagroda Specjalna
Fundacji Kultury, Paszport "Polityki"; 1996 - 39. MFF San Francisco, Golden Spire
w kategorii filmu dokumentalnego, Meksyk - nagroda Input; 1997 - World Television
Festival, Tokio I nagroda w kategorii filmu dokumentalnego). (39 minut)
Faza podsumowująca:
1. Podzielenie się pierwszymi wrażeniami po obejrzeniu filmu. (ok. 1-2 minut)
2. Zadanie domowe: uporządkowanie notatek z lekcji.
PRZEBIEG II LEKCJI:
Faza wprowadzająca:
Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu i przedstawienie celów
lekcji. (ok. 3-4 minuty)
Faza realizacyjna:
1. Nauczyciel inicjuje dyskusję o filmie według następującego porządku:
●tytuł i autor filmu,
● gatunek filmu,
● główna treść filmu,
● bohaterowie filmu,
● odniesienia do życia i własnych doświadczeń uczniów,
● konfrontacja własnych marzeń z dzieciństwa oraz sposobu postrzegania świata i ludzi
z rzeczywistością.
2. Wspólne sformułowanie kilku pierwszych wniosków i zapisanie ich na tablicy
oraz w zeszytach. (ok. 5 min).
Faza podsumowująca:
1. Każdy uczeń indywidualnie zapisuje odpowiedź na pytanie: czego się dowiedziałem
z filmu M. Łozińskiego oraz z dzisiejszej lekcji?
2. Propozycje pracy domowej:
●Przeprowadzenie wywiadu z osobą starszą (dziadkowie, sąsiedzi itp.) na temat przebiegu
ich życia. Należy posłużyć się podobnymi pytaniami, jak pytania Tomaszka, bohatera
filmu. (Zapis w formie dowolnej: dyktafon, kamera)
● Napisać recenzję filmu z uwzględnieniem wniosków płynących z dyskusji
przeprowadzonej podczas lekcji.
● Napisać esej inspirowany obejrzanym filmem i dyskusją przeprowadzoną na lekcji
na temat: „Wszystko się może przytrafić”.
ZAŁĄCZNIK NR 5
Wykaz wybranych lektur dla nauczyciela
1. Arystoteles, Etyka nikomachejska, PWN, Warszawa 1982.
2. Arystoteles, Etyka wielka, PWN, Warszawa 1977.
3. Bała M., Filozofia w ćwiczeniach, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”,
Pelplin 2003.
4. Bocheński O.I.M., O patriotyzmie, Wydawnictwo „Odpowiedzialność i czyn”, Warszawa
1989.
5. Bocheński O.I.M., Podręcznik mądrości tego świata, Wydawnictwo „Philed”, Kraków
1992.
6. Boziewicz Wł., Polski kodeks honorowy, Ossolineum, Wrocław 1990.
7. Brandt R. B., Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki, WN PWN, Warszawa
1996.
8. Emerson R.W., Natura, Zielona Sowa, Kraków 2005.
9. Follerau R., Księga miłości, Fundacja Polska R. Follereau, Warszawa 2000.
10. Geier M., Z czego się śmieją mądrzy ludzie – mała filozofia humoru, TAiWPN
Universitas, Kraków 2007.
11. Gogacz M., Ku etyce chronienia osób, Wydawnictwo „Pallotinum”, Warszawa 1991.
12. Hoff B., Tao Kubusia Puchatka, Rebis, Poznań 1993.
13. Hoff B., Te Prosiaczka, Rebis, Poznań 1993.
14. Hołówka J., Etyka w działaniu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
15. Ingarden R., Książeczka o człowieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987.
16. Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
17. Kołodziejczyk A. Czernierowska E., Spójrz inaczej, Wydawnictwo „Educatio”, Kraków
1993.
18. Lipman M., Sharp A.M., Oscanyan F.S., Filozofia w szkole, Wydawnictwa CODN,
Warszawa 1996.
19. Murawski K., Wyzwanie etyki, PIW, Warszawa 1985.
20. Narysuj mi prawa człowieka, Wyd. Stowarzyszenie „Amnesty International” w Polsce,
Gdańsk 1996.
21. Nicola U., Filozofia, Świat Książki, Warszawa 2006.
22. Nielsen K., Wprowadzenie do filozofii, Książka i Wiedza, Warszawa 1995.
23. Platon, Dialogi, Alfa, Warszawa 1995.
24. Ossowska M., Etos rycerski i jego odmiany, PWN, Warszawa 2000.
25. Ossowska M., Normy moralne, PWN, Warszawa 2000.
26. Schweitzer A., Z mojego życia... , PAX, Warszawa 1981.
27. Singer P.(red.), Przewodnik po etyce, Książka i Wiedza, Warszawa 2002.
28. Sobolewska A., Cela. Odpowiedź na zespół Downa, WAB, Warszawa 2002.
29. Szacki J., Spotkania z utopią, Iskry, Warszawa 1980.
30. Świat, człowiek i wartości, wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1988.
31. Tatarkiewicz Wł. O szczęściu, PWN, Warszawa 2010.
32. Thoreau H. D., Walden, czyli życie w lesie, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań 1999.
33. Tischner J., Myślenie według wartości, Znak, Kraków 1982.
34. Vopel K.W., Sztuka opowiadania, sztuka słuchania – praktyczne wskazówki
i ćwiczenia, Wydawnictwo "Jedność", Kielce 2003.
35. Williams J.T., Kubuś Puchatek i filozofowie, Wydawnictwo "Rebis", Poznań 1998.