Temat lekcji dla klas 5-6
Wszystko co żyje, umiera
To jeden z ważnych, ale też i trudnych, a tym samym niechętnie podejmowanych tematów lekcji etyki. Jednak wszystkie formy życia na ziemi kiedyś umierają. Mało rzeczy jest tak pewnych, jak to, że każdy człowiek umrze; jest on także często konfrontowany ze śmiercią swoich najbliższych, przyjaciół, znajomych.
Żeby neutralnie, niereligijnie przedstawić uczniom temat śmierci, nie można uniknąć następujących stwierdzeń:
- cykl życia na Ziemi obejmuje także śmierć;
- nie ma życia po śmierci. Cała nasza energia powinna być poświecona dobremu życiu tu i teraz. To jest jedyne, co mamy i możemy nasze życie kształtować wedle własnej woli;
- nie ma Boga, który wyznacza godzinę śmierci człowieka;
- dusza ludzka nie może żyć dalej. Można sobie jednak wyobrazić, że zmarły człowiek pozostawi po sobie „ślady”: myśli, wychowanie, wiedzę, którą przekazał innym ludziom, żyją w tych ludziach nadal. Wpływają na ich myślenie i czyny. Ludzie zachowują także pamięć o zmarłych;
- pocieszenie po zmarłym, ludzie znajdują w swojej wspólnocie, w najbliższym otoczeniu. Rozmowa z innymi o zmarłym pozwala łatwiej uporać się ze bolesną stratą.
W listopadzie są dni, w których wspomina się zmarłych. Należy do nich katolicki dzień Wszystkich Świętych oraz ewangelicka Niedziela Wieczności. W Meksyku jest obchodzone radosne święto zmarłych Día de los Muertos.
W listopadzie przyroda przygotowuje się do zimy. Drzewa gubią liście, wiele zwierząt zapada w sen zimowy, ziemia orna odpoczywa, dni są coraz krótsze. Wspominanie zmarłych i przystrajanie grobów dobrze pasują do tej pory roku.
List do rodziców
Zanim będziemy omawiać trudny i delikatny temat śmierci, wskazane jest poinformowanie o tym rodziców uczniów, w skierowanym do niech liście z informacjami o treści i przebiegu lekcji etyki na ten temat. Rodzice będą przygotowani na pytania dzieci na ten temat. Nauczyciel powinien sam zdecydować, którą z części tego scenariusza zechce wykorzystać. Należy uważnie, z empatią obserwować rekcje dzieci w tracie lekcji.
Cele lekcji
Uczniowie pozyskują:
Kompetencje merytoryczne
- wiedzą, że wszystko, co żyje także umiera:
- dowiadują się, że nie możemy wiedzieć, co czeka człowieka po śmierci;
- wiedzą, że są również osoby, które, w przeciwieństwie do ludzi wierzących, nie wierzą w nieśmiertelność duszy ludzkiej.
Kompetencje społeczne
- wiedzą, że ludzie znajdują pocieszenie w rytuałach pogrzebowych i odwiedzaniu grobów zmarłych bliskich;
- przekonują się, jak ważne jest wspieranie ludzi, którzy tracą kogoś bliskiego;
Kompetencje osobiste
- zastanawiają się, co dla nich samych znaczy dobre życie;
- opowiadają o własnych przeżyciach.
Czas potrzebny na przerobienie tematu:
4-5 godzin lekcyjnych + ewentualne wspólne wyjście na cmentarz
Przebieg lekcji
Wprowadzenie
Ja jestem listopadem - zabawa
Moduły lekcyjne
1. Jakie kolory ma listopad – rysowanie/malowanie
2. Myślenie o zmarłych, wyszukiwanie materiałów w Internecie
3. Dobre życie – zbiór pytań
4. Co żyje, także umiera – dyskusja
5. Co się dzieje po śmierci? – wizyta na cmentarzu, u budowniczego pomników nagrobnych.
Zakończenie
Wspomnienia – wystawa
Wprowadzenie
Ja jestem listopadem
Na początek dzieci uczestniczą w zabawie „Jestem listopadem, kto lub co do mnie pasuje?”
Dzieci siadają na krzesłach w kręgu. Naprzeciwko kręgu stoją trzy zsunięte krzesła. Na środkowym siada dziecko i mówi: Jestem listopadem, kto lub co do mnie pasuje?
Jeśli komuś coś przyjdzie do głowy, podnosi rękę do góry lub wstaje i może zająć jedno z wolnych krzeseł. W ten sam sposób zostaję zajęte dwa wolne krzesło. Następnie oboje po kolei wypowiadają swoje skojarzenia: np. ja jestem jesienią, jestem brązowym liściem, szybko zapada ciemność …. Dziecko pośrodku decyduje, które skojarzenie mu najbardziej odpowiada i to dziecko zajmuje środkowe krzesło, a pozostała dwójka wraca do kręgu.
Zabawa toczy się dalej, zaczynając od pytania: Jestem listopadem, kto lub co do mnie pasuje?
Zabawa ta pozwala na luźnie wprowadzenie dzieci w temat i sformułowanie pierwszych skojarzeń.
Moduł 1
Jakie kolory ma listopad
Uczniowie wykonują dowolne obrazki, używając farb lub kredek w kolorach, które kojarzą im się z listopadem. Obrazki można umieścić na ścianach pod wspólnym tytułem – Jakie kolory ma listopad.
Pytania impulsowe
1. Dlaczego wybraliście akurat takie kolory?
2. Które kolory najczęściej pojawiają się na waszych obrazkach?
3. Co wam się kojarzy z brązem (czernią, zielenią, czerwienią…)? Czy ten kolor coś znaczy?
4. Co szczególnego jest w listopadzie (jesienią)?
Moduł 2
Myślenie o zmarłych
Nauczycielka pyta:
W listopadzie są różne dni, w których wspomina się zmarłych. Jak myślicie, dlaczego dni te są akurat w listopadzie?
Uczniowie mogą poszukać materiałów w Internecie z informacjami o Wszystkich Świętych, Niedzieli Wieczności, Día de los Muertos. Wykorzystana jest karta pracy, załącznik nr 1
Nauczycielka może wskazać dzieciom linki do odpowiednich stron internetowych.
Pytania impulsowe
1. Dlaczego istnieją cmentarze?
2. Ludzie religijni wierzą, że dusza zmarłego nadal żyje. Co o tym myślisz?
3. Co pozostaje po zmarłym człowieku?
4. Jak powinniśmy żyć, jeśli nie ma życia po śmierci?
Moduł 3
Dobre życie
Uczniowie zastanawiają się, czym jest dla nich dobre życie. Na forum całej klasy lub w dwóch grupach są wyciągane z pudełka przygotowane przez nauczycielkę kartki z pytaniami. Nauczycielka wykorzystuje pytania z załącznika nr 2. Może oczywiście dodać własne.
Uczniowie wyciągają kartki i odpowiadają na pytanie sami lub kierują to pytanie do innego ucznia, który już musi na nie odpowiedzieć.
Moduł 4
Co żyje, także umiera
Ustawić cztery stoły z 3 lub 4 krzesłami. Na każdym stole położyć jedno z pytań z załącznika nr 3 Utworzyć cztery grupy. Każda z grup czyta pytanie leżące na stole i dyskutuje nad nim. Nie mogą tego robić zbyt głośno, żeby nie przeszkadzać pozostałym grupom.
Po pewnym czasie nauczycielka daje znać i grupa przesiada się do innego stołu.
Kiedy już wszystkie cztery pytania zostały omówione, podsumowanie dyskusji odbywa się na forum całej klasy.
Moduł 5
Co się dzieje po śmierci?
Uczniowie mogą z nauczycielką wybrać się na cmentarz, do firmy pogrzebowej lub do budowniczego nagrobków.
Pytania
1. Jak wygląda pogrzeb?
2. Jakie jest zadanie firmy pogrzebowej?
3. Co robią ludzie na cmentarzu podczas pogrzebu?
4. Jak może wyglądać dobry pogrzeb?
5. Po co stawia się nagrobki?
6. Co mówi nagrobek o pochowanym tu człowieku?
7. Dlaczego jedne groby są piękne i wypielęgnowane, a inne nie?
8. Dlaczego na wielu grobach jest krzyż? Jak/co jest z grobami ludzi niewierzących?
Zakończenie
Wspomnienia – wystawa
Na wystawie uczniowie pokazują przedmioty, które im się kojarzą z człowiekiem (nie koniecznie zmarłym) lub z ich ukochanym zwierzęciem. Mogą to też być wspomnienia z pięknych wspólnych wakacji z ukochaną osobą lub z miłego przeżycia z przyjacielem.
W tym celu uczniowie przynoszą odpowiednie przedmioty i słoiki z pokrywkami.
Przedmioty ze wspomnień zostają symbolicznie zawekowane w słoikach. Mogą to być na przykład: muszelka z plaży, fotografia, zabawka, którą dostali w prezencie, wierszyk, psia smycz…. Słoiki można opisać i postawić je na regale w klasie. Nauczyciela musi dopilnować, żeby słoiki nie poginęły i nie potłukły się, bo są w nich ważne dla dzieci pamiątki.
Podpowiedź
Uczniowie mogą dla zainspirowania się zapytać rodziców o ich wspomnienia.
Materiały
1. Karty robocze z załącznika 1
2. Farby, pędzelki, kredki.
3. Słoiki wecki z pokrywkami.
Załącznik 1
Karta robocza
Myślenie o zmarłych
Święto Wszystkich Świętych przypada zawsze ……………………..
W tym dniu ludzie myślą o…………………………………….
To jest święto obchodzone w Kościele…………………………..
Tego dnia ludzie stawiają na grobach ………………………..
Niedziela Wieczności jest świętem z Kościele ……………………..
To święto wspominania zmarłych odbywa się zawsze w ostatnią niedzielę…………………….
Także ludzie nie należący do żadnego Kościoła chodzą w listopadzie na cmentarze, żeby przyozdobić groby swoich bliskich.
Całkiem radosne święto zmarłych, Día de los Muertos, obchodzi się w …….……….
Na grobach bliskich odbywa się piknik także z muzyką i tańcami i ludzie wierzą, że………………..
Załącznik nr 2
Pytania do włożenie do pudełka
1. Co chcesz osiągnąć w życiu?
2. Które osoby są dla ciebie ważne?
3. Dokąd chciałbyś kiedyś pojechać?
4. Gdzie chciałbyś kiedyś żyć?
5. Co robisz chętnie w czasie wolnym?
6. Jak ważna jest dla ciebie przyroda?
7. Gdzie chciałbyś kiedyś mieszkać?
8. Za co warto walczyć?
9. Kiedy jesteś szczęśliwy?
10. Jaki zawód chętnie być wykonywał?
11. Czy jest coś, co koniecznie chciałbyś kiedyś przeżyć?
12. Jak ważne są pieniądze dla dobrego życia?
13. Po co potrzebujesz przyjaciół?
14. Od czego zależy, że kiedyś będziesz mieć dobry zawód?
Załącznik nr 3
Pytania do dyskusji do położenia na stołach
1. Co by było, gdybyśmy byli nieśmiertelni?
2. Co żyje, a co nie żyje?
3. Czy każde życie ma kiedyś swój koniec?
4. Dlaczego i po co żyjemy?
Na podstawie scenariusza lekcji „Was lebt, was stirbt” opracowanego przez berlińską nauczycielkę LebenskundeKatrin Filler, opublikowanego w wewnętrznych materiałach dla nauczycieli Lebenskunde i udostępnionego redakcji portalu etykawszkole.pl
Tłumaczył i opracował
Andrzej Wendrychowicz